تفاوت فیلتر هوا، روغن و سوخت در موتورهای دیزلی
موتورهای دیزل به عنوان قلب تپنده ماشین‌آلات سنگین، کامیون‌ها و دیزل ژنراتورها نیازمند سه فیلتر حیاتی برای عملکرد بهینه و عمر طولانی هستند: فیلتر هوا، فیلتر روغن و فیلتر سوخت (گازوئیل). هر یک از این فیلترها وظیفه مشخصی در حفاظت از بخش‌های حساس موتور بر عهده دارد. فیلتر هوا از ورود گرد و غبار و ذرات معلق به داخل موتور جلوگیری می‌کند، فیلتر روغن ناخالصی‌ها و ذرات سایشی را از روغن موتور می‌زداید، و فیلتر سوخت دیزل، آلودگی‌ها و آب را از گازوئیل پاک‌سازی می‌کند. در این مقاله به ساختار، عملکرد و تفاوت‌های فیلتر هوا، روغن و سوخت در موتورهای دیزلی می‌پردازیم و به اهمیت نگهداری آنها در ماشین‌آلات راهسازی و دیزل ژنراتورها اشاره می‌کنیم.
فیلتر هوا در موتور دیزل چیست و چگونه عمل می‌کند؟
فیلتر هوا اولین سد دفاعی موتور در برابر آلودگی‌های محیطی است. فیلتر هوا دیزل در مسیر ورودی هوای موتور قرار دارد و هوای مکش‌شده را قبل از ورود به محفظه احتراق تصفیه می‌کند. با توجه به اینکه موتورهای دیزلی سنگین حجم هوای زیادی مصرف می‌کنند، وجود فیلتر هوای کارآمد ضروری است. این فیلتر ذرات گرد و غبار، دوده، شن‌ریزه و سایر آلاینده‌های معلق را به دام می‌اندازد و مانع ورودشان به سیلندرها می‌شود. در نتیجه، ترکیب هوای تمیز با سوخت موجب احتراق کامل‌تر، افزایش راندمان موتور و کاهش مصرف سوخت خواهد شد.
ساختار و جنس فیلتر هوا
اغلب فیلترهای هوای دیزل از جنس کاغذهای چین‌خورده سلولزی یا الیاف مصنوعی ساخته می‌شوند که سطح فیلتراسیون گسترده‌ای ایجاد می‌کنند. شکل رایج آنها استوانه‌ای یا مستطیلی است و درون یک محفظه‌ی هوابندی‌شده نصب می‌شوند. در خودروها و کامیون‌های دیزلی سنگین معمولاً فیلتر هوا دو مرحله‌ای است: یک فیلتر اولیه برای گرفتن ذرات درشت‌تر و یک فیلتر ثانویه برای ذرات ریزتر. فیلترهای هوای خشک (کاغذی) امروزه جایگزین فیلترهای روغنی قدیمی شده‌اند، زیرا بازدهی بالاتر و نگهداری آسان‌تری دارند.
نگهداری و تعویض فیلتر هوا
فیلتر هوا با گذشت زمان و کار در محیط‌های آلوده به تدریج انباشته از گرد و خاک می‌شود. در وسایل نقلیه سنگین معمولاً یک نشانگر افت فشار یا انسداد روی محفظه فیلتر نصب شده که گرفتگی فیلتر را هشدار می‌دهد. توصیه می‌شود فیلتر هوا در فواصل زمانی منظم (مثلاً هر ۲۵۰ تا ۵۰۰ ساعت کارکرد برای ماشین‌آلات سنگین) بازبینی و در صورت نیاز تعویض شود. در محیط‌های بسیار غبارآلود باید فیلتر هوا زودتر عوض شود تا عملکرد موتور مختل نشود. یک فیلتر هوای کثیف می‌تواند نسبت هوا به سوخت را به هم بزند و موجب افت قدرت موتور و افزایش دمای احتراق شود. بنابراین، تعویض به‌موقع فیلتر هوا ساده‌ترین و مؤثرترین روش برای جلوگیری از خسارات جدی و افت راندمان در موتورهای دیزلی است.
فیلتر روغن در موتور دیزل و نقش آن در روانکاری
فیلتر روغن صنعتی مسئول پاکیزه نگه‌داشتن روغن موتور است. روغن موتور وظیفه‌ی روانکاری، خنک‌کاری و تمیزکاری قطعات داخلی موتور دیزل را بر عهده دارد. در حین کار موتور، براده‌های فلزی، دوده احتراق و لجن روغنی در گردش روغن پدید می‌آید. فیلتر روغن این ذرات را جذب کرده و مانع گردش آنها در مسیر روغن‌کاری می‌شود. در واقع، فیلتر روغن همانند کلیه‌ای برای موتور عمل کرده و ذرات ساینده و مضر را از روغن جدا می‌کند.
ساختار و انواع فیلتر روغن
فیلتر روغن معمولاً به شکل استوانه‌ای پیچی یا کارتریجی طراحی می‌شود. نوع اسپین-آن دارای بدنه فلزی مهر و موم‌شده است که درون آن المنت کاغذی یا الیاف میکروفایبر قرار دارد. نوع کارتریجی المنت داخلی قابل تعویض دارد. رسانه فیلتری در فیلتر روغن دیزل بسیار ریزبافت است تا حتی ذرات میکروسکوپی را به دام بیندازد. ترکیبی از سلولز، الیاف مصنوعی یا میکروگلس در ساخت فیلترهای روغن استفاده می‌شود که توانایی جذب ذرات تا ۵ میکرون را دارند.
برخی موتورهای دیزل بزرگ علاوه بر فیلتر اصلی، یک فیلتر بای‌پس (کناری) دارند که بخشی از جریان روغن را تصفیه بسیار دقیق‌تر می‌کند. همچنین، وجود شیر اطمینان در فیلتر مانع از بی‌روغن ماندن موتور در شرایط گرفتگی می‌شود.
اهمیت تعویض فیلتر روغن
فیلتر روغن باید در هر نوبت تعویض روغن موتور تعویض شود. با گذشت زمان، فیلتر از ذرات و لجن انباشته شده و خاصیت خود را از دست می‌دهد. در صورت تأخیر در تعویض، جریان روغن کاهش یافته یا مسیر بای‌پس باز می‌شود و روغن بدون تصفیه به موتور بازمی‌گردد. در نتیجه، ذرات ساینده موجب افزایش اصطکاک و سایش قطعات حساس موتور می‌شوند. در موتورهای دیزلی سنگین، استفاده از فیلتر روغن باکیفیت و تعویض منظم آن باعث کاهش هزینه نگهداری و افزایش عمر موتور می‌شود.
فیلتر سوخت (فیلتر گازوئیل) در موتور دیزلی
سوخت دیزل به دلیل ماهیت و نحوه توزیع، مستعد آلودگی‌هایی است که می‌توانند برای سیستم سوخت‌رسانی موتور خطرساز باشند. فیلتر سوخت دیزلی قطعه‌ای حیاتی در مسیر سوخت از باک به موتور است. این فیلتر قبل از پمپ انژکتور قرار گرفته و سوخت عبوری را تصفیه می‌کند. آلاینده‌های موجود در گازوئیل شامل گرد و خاک، زنگ‌زدگی مخازن و حتی آب هستند. وجود مقدار کمی آب در سوخت دیزل می‌تواند به پمپ انژکتور آسیب بزند و خوردگی ایجاد کند.
ساختار فیلتر سوخت
فیلترهای سوخت دیزل در شکل‌های مختلفی تولید می‌شوند. در بسیاری از ماشین‌آلات سنگین، فیلتر سوخت داخل یک محفظه شفاف یا فلزی قرار گرفته و المنت داخلی آن قابل تعویض است. رسانه فیلتری معمولاً از کاغذ مخصوص با منافذ کنترل‌شده تشکیل شده که قادر به گرفتن ذرات بسیار ریز است. برخی مدل‌ها دارای جداکننده آب (Water Separator) هستند که آب را ته‌نشین و جمع‌آوری می‌کند تا از ورود آن به موتور جلوگیری شود.
نگهداری و تعویض فیلتر سوخت
فیلتر سوخت دیزل نیز مانند سایر فیلترها باید طبق برنامه منظم تعویض شود. بیشتر تولیدکنندگان توصیه می‌کنند فیلتر سوخت هر ۱۵۰ تا ۳۰۰ ساعت کارکرد یا سالی یک‌بار عوض شود. کیفیت سوخت مصرفی تأثیر مستقیم بر عمر فیلتر دارد. علائمی مانند سخت استارت خوردن موتور، افت توان یا صدای غیرعادی پمپ سوخت می‌تواند نشانه گرفتگی فیلتر باشد. در هنگام سرویس، تخلیه آب جمع‌شده در کاسه فیلتر نیز ضروری است.
تفاوت‌ها و مقایسه فیلتر هوا، روغن و سوخت
هر سه نوع فیلتر برای حفاظت از سیستم‌های حیاتی موتور دیزلی طراحی شده‌اند، اما تفاوت‌های مهمی دارند:
سیال عملکرد: فیلتر هوا برای هوا، فیلتر روغن برای روغن موتور، و فیلتر سوخت برای گازوئیل به کار می‌رود.
نوع آلودگی: فیلتر هوا گرد و غبار را می‌گیرد، فیلتر روغن ذرات فلزی و دوده را جذب می‌کند، و فیلتر سوخت ناخالصی‌ها و آب را جدا می‌سازد.
جنس رسانه: فیلتر هوا با کاغذ ضخیم‌تر، فیلتر روغن و سوخت با لایه‌های ریزبافت‌تر و ضد آب ساخته می‌شوند.
محل نصب: فیلتر هوا در ورودی هواکش، فیلتر روغن روی بدنه موتور، و فیلتر سوخت بین باک و موتور نصب می‌شود.
دوره سرویس: فیلتر هوا هر چند ماه یا چند صد ساعت، فیلتر روغن در هر تعویض روغن، و فیلتر سوخت معمولاً سالی یک بار یا زودتر بسته به کیفیت سوخت باید تعویض شوند.
پیامد خرابی: خرابی فیلتر هوا باعث آسیب سیلندر، خرابی فیلتر روغن موجب سایش یاتاقان‌ها، و خرابی فیلتر سوخت باعث خوردگی پمپ و انژکتورها می‌شود.
نتیجه‌گیری
فیلترهای هوا، روغن و سوخت در موتورهای دیزلی قطعات کوچکی هستند که نقشی حیاتی در سلامت و عملکرد موتور دارند. بدون وجود آنها، موتورهای گران‌قیمت دیزل در معرض آسیب‌های جدی قرار می‌گیرند. در صنایع سنگین و ماشین‌آلات راهسازی، استفاده از فیلترهای باکیفیت و نگهداری منظم، کلید حفظ راندمان و کاهش هزینه‌های تعمیر است.
تکنوفیلتر؛ پیشرو در تأمین فیلترهای صنعتی و دیزلی در ایران
مجموعه تکنوفیلتر به عنوان یکی از پیشروترین تأمین‌کنندگان فیلترهای صنعتی و موتورهای دیزلی در ایران شناخته می‌شود. تکنوفیلتر با سال‌ها تجربه و تخصص، مجموعه‌ای کامل از انواع فیلتر هوا دیزل، فیلتر روغن صنعتی و فیلتر سوخت را با بالاترین استاندارد کیفیت عرضه می‌کند. این مجموعه با شبکه فروش گسترده خود، به‌ویژه در استان اصفهان، نقش مهمی در تأمین فیلتر در اصفهان و سایر مناطق صنعتی کشور ایفا می‌کند. تکنوفیلتر با کیفیت بالا، خدمات مطمئن و مشاوره تخصصی، انتخاب اول صنایع و دارندگان ماشین‌آلات سنگین در سراسر ایران است.